Vrijdag, 15 juni werd in de schatkamer de nieuwe expo ‘de kopten, een ander Egypte’ officieel geopend. Wie zijn de kopten? Wat geloven ze? Hoe leefden ze en hoe dosten ze zich uit? Tussen de religieuze kunst ontdek je de fascinerende koptische cultuur, aan de hand van meer dan tachtig objecten.
De cultuur van de kopten, de christelijke Egyptenaren, was lange tijd ongekend voor het Westen. Sinds het einde van de 19de eeuw was er een grote fascinatie voor Egypte. Europa herontdekte het vergeten Egypte met een enorme belangstelling voor de kopten. Er werden indrukwekkende verzamelingen opgebouwd en tentoongesteld.
Ook de Gentse hoogleraar diergeneeskunde Antoine de Moor raakte in de jaren 1970 betoverd door dit oosterse land. Vooral textielkunst passioneerde hem. Decennialang verzamelde hij koptisch textiel, en ook papyri en objecten. In de jaren 1990 nam de familie Huts van Katoen Natie zijn levenswerk over. Men bracht in 2016 de collectie onder in de kunststichting, The Phoebus Foundation.
Het Teseum krijgt uitzonderlijk de gelegenheid om de rijke collectie van the Phoebus Foundation uit te lenen. Maar liefst tachtig objecten gaande van kledij, weefsels tot gereedschap vertellen ons meer over de ambacht van de kopten. Het boeiende van de tentoonstelling is dat we niet alleen weefsels tonen, maar ook ruimschoots aandacht besteden aan de mensen die het ooit droegen en de cultuur waarin ze leefden.
Op zoek naar de definitie ‘koptisch’
Afgelopen week vulde de schatkamer zich met de unieke stukken van the Phoebus Foundation. Een ware zoektocht voor ons museumteam. Niet alleen was het bijzonder moeilijk om een selectie te maken uit de vele topwerken uit de collectie, ook was het een waar avontuur om zich een weg te banen doorheen een ongekende cultuur.
Zo zijn we op zoek gegaan naar een definitie van koptisch. Kopten zijn niet alleen Egyptenaren, ‘koptisch’ slaat op een cultuur, een religie, een taal, een kunst. De koptische cultuur ontwikkelde zich vanaf de 4de eeuw en werd in sterke mate gevormd door culturele uitwisseling van vooral de Grieken en de Arabieren. De kopten waren – en zijn nog steeds – een christelijke geloofsgemeenschap. Koptisch is ook een taal. Ongeveer een vijfde van de woordenschat komt uit het Grieks, maar de structuur is Egyptisch. Ze evolueerde naar een dode taal, die in sommige delen van de liturgie nog voortleeft.
Bezoekers kunnen zich te goed doen aan koptische teksten, architectuur-fragmenten, aardewerk en huishoudelijke voorwerpen uit het dagelijkse leven. Maar de expo bestaat grotendeel uit weefsels. Veel koptisch textiel bleef bewaard door de begraafmethodes van de kopten. En vooral dankzij het droge klimaat in Egypte en de zandbodem. De koptische textielkunst heeft een rijke beeldtaal. Vrolijke taferelen, felle kleuren, expressieve figuren, plantenmotieven gecombineerd met geometrische patronen… Anders dan het goud en zilver van de schat van het Teseum, minder uitgesproken misschien maar met eenzelfde vakmanschap.
Tijdelijke installaties tussen goud en zilver
De tentoonstelling bestaat uit tijdelijke installaties naar een idee van scenografe Katrien Geebelen. Deze constructies met eenvoudige materialen, puur en met een natuurlijk kleurenpallet zorgen voor een subtiele toets tussen de vaste collectie van de schatkamer. Onder de romaanse toren aan de ontvangstruimte kan je alvast een glimp opvangen hoe de tentoonstelling op de bovenverdieping er zal uitzien. Een textielfragment met twee frontaal afgebeelde biddende figuren met grote ogen toont de typische koptische kunst. Op de bovenverdieping bieden 6 thema’s een unieke inkijk in het leven van de kopten. Deze thema’s zitten ook vervat in een handige expobrochure die elke bezoeker meekrijgt.
Terugblik opbouw en opening expo ‘de kopten, een ander Egypte’.
Fotografie door Michael Meers (MM Content).
